Vandaag de tweede dag van de workshop, oplettend lezertje, en alles ging gesmeerd. Staffing, job descriptions, meer jaren plannen, het ging er allemaal vlot doorheen. Onze collega’s hier zijn niet van de straat en lieten zien dat ze wisten waar ze het over hadden. Tot na de lunch bleef het zo, toen hadden wij, met andere werkelementen, een nieuw onderdeel: publieks participatie. De workshop leider wilde wat actualiteit toevoegen aan het geheel. Hij haalde de situatie in Egypte aan om te illustreren wat wel een erg intensieve vorm van publieks participatie was en wilde graag 5 minuten vrij maken om te horen wat men van Egypte vond. Het bleef nog lang onrustig in de meeting hall.

Men had er een mening over, en uitgesproken ook. Haarfijn werden aanleiding en risico van de ontwikkelingen door verschillende aanwezigen geschetst. Een van hen zei, wat ik al in mijn Powerpointje heb staan: de regering is er voor het volk en niet andersom. Hij vond de ontwikkelingen in Egypte bemoedigend. Zeven jaar na de omwentelingen hier en na twee vrije verkiezingen, ziet men nog duidelijk ruimte voor verbetering. Afgelopen zomer waren hier ook protesten over het gebrek aan voorzieningen. Nu is het redelijk rustig. Maar terecht merkte N op: de zomer komt er weer aan, verbeteringen zijn nog ver te zoeken. De mensen zien nu in Egypte hoe ver ze kunnen gaan. Als de regering niet uitkijkt, hier in de Provincie, dan krijgen ze hetzelfde. Ik zei het al: deze geest gaat niet meer in de fles

Al drie dagen zit ik aan het nieuws geplakt, oplettend lezertje. Terwijl ik dit schrijf heb ik een oog op de tv, met Al Jazeera live, en met het ander houd ik de tweets in de gaten, maar daarop mobiele berichten vanuit Egypte, vanaf het plein vaak. Ik zei het al: zoiets als de val van de muur, je wilt niets missen. Wat lastig is vandaag, we hebben een workshop dus ik kan alleen in de pauzes en af en toe op de Ipod kijken hoe de situatie er voor staat. Inmiddels is het patroon: bijeenkomen na het middaggebed en de avondklok negeren. Bloedstollende beelden van gevechtsvliegtuigen die over duizenden mensen vliegen, die zich vervolgens daar niets van aantrekken en alleen maar kwader worden. Overal waar tanks op straat staan, gericht tegen de eigen bevolking, is er iets goed fout gegaan en is men bezig met damage control. Ik verwacht dat het niet gaat lukken, maar hoe lang het duurt voor er echt verandering komt? Wie zal het zeggen. Iemand vroeg mij: wat vinden de lokale collega’s ervan? Nou, ze volgen het, ze vinden het interessant en zijn gematigd positief. Zij weten als geen ander volk hoe moeilijk de jaren na een omwenteling zijn. Collega N, een toonbeeld van redelijkheid, is bang dat het fout gaat. Zij hoopt dat het weer rustig wordt en Mubarak blijft en vanuit zijn stabiele positie de nodige veranderingen door voert. Volgens haar wil echt niet iedereen dat hij op stapt. Er zijn immers verkiezingen, dan kunnen de mensen dus kiezen tegen Mubarak. De gekozen regering die ze hier nu hebben, daar heeft ze nog niet veel mee op. Als ik wijs op het feit dat het onder Saddam toch ook erg slecht was, is haar antwoord: ja, voor een kleine groep die politiek actief was. Als je zorgde zelfs niet in de buurt van Saddam en zijn familie te komen, kon je rustig leven en voor het embargo zelfs in redelijke welstand. Een begrijpelijk standpunt. Probleem is alleen dat veel mensen in Egypte geen vooruitzicht hebben op een redelijk leven, werkeloos zijn, ondanks hun opleiding, en dan ook nog bang moeten zijn opgepakt te worden door de politie. Voor velen is de maat nu vol. Nu op Al Jazeera: een plein vol woedende mensen. Nu op de staatstelevisie: de 6 oktober brug met een paar auto die er overheen rijden, geen onrust te zien. Ja, wie moet je dan geloven als normale burger. Waarschijnlijk wie je wilt geloven. Collega W is bang dat na Mubarak de fundamentalisten het voor het zeggen krijgen, dat is ook een van de stromingen die het hier erg moeilijk maakt.

Laten we hopen dat de regering niet ingrijpt of een coupe pleegt. Laten we hopen dat er inderdaad een regering van nationale eenheid kan worden gevormd, als Mubarak op stapt. Laten we hopen dat iedereen die nu roept dat het anders moet, dat morgen ook nog weet als hij zelf in een positie van macht zit. Laten we hopen dat de volgende verkiezing in Egypte er een is die wel keuzevrijheid geeft. Laten we hopen dat wij in het westen dan niet denken dat we in moeten grijpen, voor of achter de schermen, als die gekozen regering ons niet welgevallig is. Laten we hopen dat de Egyptenaren krijgen wat ze willen: een dak boven het hoofd, eten op tafel, een baan en veiligheid. Meer is er niet nodig. Gewoon, wat wij al jaren hebben.

Vandaag alleen maar dit

Ik maakte mij op voor een rustige vrijdagmiddag. Las wat in mijn boek The Great War for Civilisation, oplettend lezertje, dat feilloos blootlegt hoe ik hier in Irak terecht ben gekomen. Geen geruststellend werkje van journalist Robert Fisk. Maar terug in mijn kamer hoorde ik steeds meer berichten over Egypte en nu zit ik al weer een paar uur aan internet en tv geplakt. Ik lees de NRC liveblog, de tweets uit Egypte en ik kijk naar Al Jazeera live, Egype One en zap wat rond.. De brug waar ik vijf jaar terug met mijn neefje een uurtje heb zitten genieten van het verkeer, na een bezoek aan het museum vlakbij. Nu het toneel van brandende auto’s, demonstranten, brandende gebouwen van de NDP. De revolutie voltrekt zich voor je ogen, nog duidelijker dan toen in Roemenië. Verandering in de maak voor Egypte, dat lijdt geen twijfel. Al Sabach al Jadeed fi Mesr. De nieuwe morgen breekt daar aan. Wat die zal brengen? Veel angst voor fundamentalisme, maar dat is precies waarom al die landen een dictator hebben die het zo lang uit houdt. Als hij maar een beetje westers gezind is, krijgt hij onze steun. Of hij democratisch is of niet, of de mensen vrij kunnen kiezen of niet, of er mensenrechten worden geschonden of niet. Ook hier is angst een slechte raadgever. Iedere dictator valt uiteindelijk, en hoe langer hij heeft gezeten, hoe groter de schade en hoe moeizamer het herstel. Tijd om toe te kijken en ons er niet meer mee te bemoeien. Ook al staat de nieuwe regering ons niet aan: laat de mensen kiezen. Als de volgende regering ze niet aanstaat weten ze hoe ze er een eind aan moeten maken. Dat is zo gegaan in het Oostblok, en nu is het Midden-Oosten aan de beurt. Alles komt altijd goed, soms duurt het iets langer.

Vlak bij het vliegen- en muggen vernietigingsapparaat zat vanmiddag deze nachtvlinder of mot. De dans ontsprongen, hopelijk vliegt hij er vanavond niet alsnog in. Maar goed, laat ik er van uit gaan dat hij dan elders verblijft. Wat het is? Geen idee, maar ik durf te wedden dat ergens in de cloud iemand dat weet.

Dear Colleagues, Nothing is harder for a Chief of Partyx85. Dat was de aanhef van het mailtje dat wij vanmiddag allemaal ontvingen, oplettend lezertje. Daarin stond dat dit project financieel lastig vol te maken is tot 30 juni, en dat er dus fors bezuinigd moet worden. De beste manier om dat te doen: alle internationale staf er uit. Dat scheelt dan weer beveiliging, huishoudelijk en onderhoudspersoneel, administratief personeel en nog zo wat. Voor ons expats was al duidelijk dat wij ook half april niet zouden halen, op een na die naar Bagdad verhuist. Voor de lokale staf ligt het gecompliceerder. Dus iedereen weet nu dat er een brief zal komen als hij of zij binnenkort hier niet meer aan het werk zal zijn. Het mailtje kwam na twee uur, de lijst kwam een uur later per mail bij HR binnen en toen moesten dus die brieven nog geprint. Het weekend begin om vier uur hier. U begrijpt de chaos en de verslagenheid. Nu zijn er mensen naar huis die niet weten of ze zondag die brief zullen ontvangen.

Een uiterst vervelende situatie voor hen, vind maar weer eens wat nieuws. Zoals een medewerker mij vanmiddag vertelde: “Dit is mijn huis, ik werk al zeven jaar voor dit bedrijf. Toen we begonnen vertelde men dat men vijftien jaar zou blijven hier voor de wederopbouw.” Maar ja, zoiets weet je nooit in dit soort projecten, niets grilliger dan de politiek, zeker in tijden van economische tegenslag.

Voor ons expats wordt het aanbevelingsbrieven schrijven voor onze medewerkers, cv's controleren, sollicitatiebrieven helpen schrijven, en onze spullen sorteren op koffer, achterlaten of luchtvracht. Velen zijn overigens al maanden op zoek naar de volgende plaatsing, maar ook voor hen is het lastig. Amerika heeft niet veel werk in de aanbieding, en de hulpprojecten staan ook voor hen voorlopig in de koelkast. Ik schreef het hier gisteren al: stormachtige tijden.

Rokjesdag is bij ons de uitdrukking voor de eerste lekker warme dag, de dag waarop we in Nederland met blote benen weer over straat gaan na de winter. Hier is ook zo iets aan de hand, oplettend lezertje: een rokjestijd. De rokken gaan hier gewoonlijk tot minimaal op de enkels, vaker nog tot de voet. Dat is: als je geen alles verhullende jas over je kleding draagt of Jalabaya, wat ook voorkomt. Maar de vrouwen hier op kantoor dragen allemaal lange rokken. Sommigen zeer fleurig en modieus, H ziet er altijd uit als een plaatje. Maar nu het winter is geworden kunnen de rokken veel korter, en sommigen maken daar gretig gebruik van: nu kunnen er laarzen worden gedragen. Waar een laars zit zie je geen bloot been en waar geen bloot been zit hoeft geen rok te zitten. Dus H en W, veruit de modieusten hier, maar ook A en haar collega van HR, zien er zeer hip uit. Leuke rokken, met veel grappige details, en te zien is ook dat de ruit erg in is hier deze winter. Ik kon het niet nalaten de laarsjes van H voor u vast te leggen. Het meisje dat bij de beveiligers op kantoor werkt, zonder hoofddoek, heeft net zo’n paar. Maar die laat dan nog rustig een stuk bloot been zien. Dat doet H niet, het kan te gek ook. 

Harde wind vandaag, oplettend lezertje. Zo’n wind waarbij de ramen en deuren ratelen in hun sponningen, de Ashura vlaggen strak staan, blaadjes van de bomen gerukt worden en de Hijaabs en Jalabaya’s flapperen in de wind, u kent dat wel. Weer dat past bij alle ontwikkelingen hier, die ook nogal stormachtig zijn en voor onrust zorgen onder de werknemers. Interne bedrijfskwestie, dus u hoort het als het allemaal zekerheid is geworden. Maar die onrust en dan nog storm, gecombineerd met Arbaien geeft een hoop heen en weer geloop op kantoor. Collega’s zijn weer terug van hun reis naar Karbala. Schoonmaker A is ook weer veilig geland na een wandeltocht van 13 dagen en 450 kilometer. Zonder training uiteraard, je gaat gewoon.

Nu het Arbaien geweest is breekt een nieuwe periode aan. Arbaien is Arabisch voor veertig, zoveel dagen zijn er vestreken na de gedenkdag van het sterven van Hoessein en zijn familie. De periode van rouw is voorbij. De zwarte kleding en de gouden speldjes kunnen weer in de kast. Huwelijken kunnen weer gesloten worden, feesten weer gevierd. Binnenkort zal men een vuurtje voor het huis stoken, papieren en andere rommel verbranden en glazen kapot gooien om een nieuw begin, een periode van plezier in te luiden en alle oude zorgen achter zich te laten. De stortbui en het klappende onweer vanmiddag bij het uit kantoor komen waren alvast een goed begin. Alles weggespoeld, het stof en het verdriet. De lente komt er aan.

Na zo’n acht maanden hier gewerkt te hebben, oplettend lezertje, vond ik dat ik het er op kon wagen. Ik vroeg A of hij in het leger had gezeten. Natuurlijk, was zijn antwoord, er was dienstplicht. In 89 kwam hij in dienst, gelukkig na de oorlog Iran/Irak, maar ruim op tijd om de invasie van Kuweit en de oorlog daarna mee te maken. Hij was radaroperator en zat bij een luchtafweer bataljon. De radar stelde hen in staat de Amerikanen zien aan te komen, en het maakte dat ze soms in staat waren vliegtuigen uit de lucht te halen. Voor zijn ogen zag hij twee F15’s geraakt worden, op zodanige wijze dat de piloten geen kans hadden. Succesvol, in zijn ogen van die tijd. Ook prachtig die moderne techniek waar hij toen mee kon werken, hij had er van genoten. Maar heftig omdat hij ook zijn eigen kameraden aan gort geschoten heeft zien worden. Zoals zo velen die dagen. Na de inval in Koeiwet tekende Saddam een verdrag met Iran. Toen, zeiden A en H, vielen de schellen van de ogen: “Als we nu een verdrag hebben, waarom hebben we dan acht jaar lang zo hard gevochten, zonder overwinning of verandering van grenzen, waar was deze oorlog dan goed voor. Het beeld van Saddam kantelde toen voor H an A. Kan zijn dat u dit nergens tegenkomt, het de officiële geschiedschrijving niet haalt. Maar zo zien H en A het en zij waren er bij, hier in het zwaarbevochten zuiden van Irak 

Wat doet een mens in de tijd dat hij niet werkt of slaapt, oplettend lezertje? Vroeger (toen er nog kolenkachels waren) was de keuze beperkt. Je luisterde naar de radio, als je bofte was er iets op tv, op een van de twee kanalen die er waren. Je las een boek, speelde een spelletje, of ging uit, soms. Dat is stukken beter geworden tegenwoordig. De wereld zit in een plat doosje, je kunt met diezelfde wereld contact maken, waar en wanneer je maar wilt. Dat wil zeggen dat ook als je zoals wij hier op de compound beperkt bent in je bewegingsruimte, je je niet hoeft te vervelen. Het internet en de satellietontvanger zorgen voor vertier.

Maar nadelen heeft het ook. Was je vroeger toch wel zo’n beetje gedwongen in zo’n omgeving (compound, schip, kazerne) elkaar op te zoeken, nu kan iedereen vinden wat hij zoekt in zijn eigen kamertje. Spelletjes doen, daar vind je niet veel mensen meer voor. Een avond met elkaar iets doen, dat valt niet mee. Maar we blijven het vrolijk proberen, dus hebben we hier bijna elke avond een film in de Defac. Iets groter beeld, vaak een slechtere film (want illegale kopie voor drie dollar), maar in ieder geval met meer dan een persoon kijken, en dus ook wat commentaar en aanspraak of na afloop je recensie. Goed, dat is nog steeds niet echt interactief, maar ik ben een grage filmkijker, mij hoort u niet klagen. De grote hoeveelheden DVD’s die hier rondslingeren, maken dat je die graag voor toekomstig gebruik op je harde schijf wilt hebben, je weet nooit waar je terecht komt hierna. Dat lukt maar matig, mijn Mac werkt actief tegen. Gelukkig onze eigen IT jongens hier op de compound, dus we vinden er wel een programmaatje bij.

Maar ik mag ook graag een spelletje doen, Scrabble of Rummikub. Dat is er al maanden niet meer van gekomen, degenen die die spelletjes ook leuk vinden wonen hier niet of kregen een andere baan. Er tijdens de lunch nog maar weer eens over begonnen dus vanmiddag kreeg ik via Outlook een uitnodiging voor een scrabblepotje morgenavond. Ja, en beetje digitaal moet het wel blijven natuurlijk. We spelen in het Engels, dus winnen is er als non-native speaker vrees ik niet bij. En doppinda’s hebben we ook niet, maar verder is het net als vroeger (toen er nog kolenkachels waren).