Een laatste thee in de lokale coffeeshop, straks nog een lunch in de Defac, en dan is het echt op weg naar het vliegtuig, dat mij naar Dubai zal brengen, oplettend lezertje. De koffers staan klaar voor de laatste rit in dit land voorlopig.

Een land dat morgen zal laten zien of het wel of niet de goede kant op gaat. Het waren negen goede maanden, waarvan ik hier verslag heb willen doen. Dank voor het lezen, want als niemand leest, waarom zou je dan schrijven? Voorlopig twee weken off line, en dan terug in Nederland eens zien of er nog iets te melden valt. Op Twitter zal ik laten weten of er verder geblogd wordt, maar voor nu: volg het nieuws.

In het vertrouwen dat altijd alles goed komt, zelfs in dit land, sluit ik nu mijn laptop.

Faith is the bird, that knows the day will come, and sings when the dawn is still dark

1

Vanmorgen wakker geworden op een doordeweekse dag en uit kunnen slapen, oplettend lezertje, uniek. Prachtig weer en nergens een plekje om buiten te zitten hier. De dag doorgekomen met heen en wee rijden nog wat mensen hier spreken en foto’s uitwisselen met collega’s. Daar was de laatste dagen toch geen tijd meer voor geweest. Uiteindelijke belandden we met wat bekenden hier bij het Turkse restaurant in The Oasis, met lekker verse hapjes en een waterpijp en heel veel glaasjes chai. Terwijl we daar met een hele tafel zaten te genieten was er alarm en werden we geacht plat op de grond te gaan. Ik wilde net een slokje nemen en wilde mijn thee meenemen, maar uiteindelijk toch dat glas maar laten staan. Een hilarisch beeld. Sommigen renden nog voor een afdakje (wat absoluut nul bescherming zou hebben geboden), maar de meesten lagen rustig op het grind. Hier en daar ging men rustig door met de waterpijp. Na een  paar minuten werd ons verteld dat we ons moesten gaan begeven naar een duck en cover omgeving, dus hebben we daar nog een tijde zitten wachten tot het uiteindelijk all clear was. Dat ik dat nog mee mocht maken op mijn laatste avond. Het was overigens en flinke klap die er landde, ik kon hem goed horen. Morgen maar even navragen waar hij precies terecht kwam en of hij iets geraakt heeft. Terwijl ik dit schrijf, terug in mijn kamer, wordt er weer van alles omgeroepen. En net was er weer een all clear, dus het zal nog even onrustig blijven vannacht. Mijn kamertje heeft een betonnen dak, dus ik kan rustig gaan slapen. Een waardige afsluiting van mijn verblijf hier.

De laatste ochtend op kantoor is achter de rug, oplettend lezertje. Ik heb nog verbazingwekkend veel gedaan in de chaos. Er was een workshop, er kwamen nog wat vragen voor herziene CV’s en referentiebrieven, er moeten vouchers uitgedraaid worden (helft vergeten) en meer van dat soort klusjes. Om een en ander af te ronden kwam er een klein vrachtwagentje mijn boxen ophalen, die nu hopelijk op weg naar Nederland zijn en op me zullen wachten als ik terug kom. Rond koffietijd (die ze hier niet hebben trouwens) zaten we bij elkaar en begon het afscheidceremonieel. In kleine kring door alle last minute veranderingen, de provinciecollega’s hadden we morgen verwacht, dat ging nu niet door. Maar toch, veel lieve woorden en lieve cadeautjes. Gelukkig had men mijn verzoek om rekening te houden met mijn koffer, ter harte genomen. Alles kwam in kleine doosjes, en ik heb nu eindelijk een stapel cd’s met Irakese muziek. Voor het laatst mijn computer afgesloten en samen met het mobieltje ingeleverd. Body armour en helm ingeleverd. Daarna nog even hier en daar buurten en naar het andere gebouw om iedereen de hand te schudden. Ze willen graag contact houden en ik heb me laten vertellen dat ze daar ook heel trouw in zijn. Ze houden het jaren vol. De zegeningen van Facebook zijn aan hen wel besteed. Nog een keer samen lunchen en dan is het gedaan. Nog wat foto’s bij de auto’s, omhelzingen en handjes geven, al naar gelang. Ik omhels S, die een hand geven al heel wat vindt, en zijn collega’s beloven hem dat ze het niet aan zijn vrouw zullen vertellen. Door alle grapjes houden we het licht, want N en ik moeten elkaar vertellen dat we niet willen huilen. Dat lukt gelukkig. Als laatste expats verlaten we de compound. Negen maanden leefde ik daar, deelde ik het werk met mijn Irakese collega’s. Ik hoop dat al het werk door hen gedaan de afgelopen jaren, er toe kan bijdragen dat ik over niet al te lange tijd terug kan komen als toerist. Op veel cadeautjes staan afbeeldingen van eeuwenoude bezienswaardigheden. Insh Allah kan ik ze ooit eens bekijken.

De cadeautjes lopen nog steeds binnen, en we blijven foto’s maken. Zoals iedere morgen alle kantoren langs, en hier en daar nog een aarzelend verzoek voor een referentie brief. Ze willen niet lastig zijn, ze weten dat ik meters maak, maar toch, als het zou kunnen? Ondertussen draait de berichtenmachine hier overuren en veranderen de plannen per half uur zo ongeveer, zodat we halverwege de middag moeten concluderen dat de zorgvuldig geplande feestelijke lunch vermoedelijk in het water zal vallen. Iedereen wordt er een beetje droevig van. Maar we geven het niet op.

Ik heb een paar goede gesprekken nog op verschillende afdelingen. Hoe het moet met de toekomst van Irak, wat ze verwachten van de protesten aanstaande vrijdag, die hun schaduwen nu voor ons vooruit werpen. Ze vrezen geweld, niet gek ook in een land waar bijna nog iedereen een wapen thuis heeft, ter bescherming. We praten over wat de gouverneur zou kunnen of moeten doen om dat geweld te voorkomen. Ik vertel ze wat ik denk dat ze zelf kunnen doen voor hun land. Na al die jaren oorlog, dictatuur en onderdrukking, in een cultuur waar toch al het tribale denken de route bepaalde, vertel ik ze dat ze zelf ook veel kunnen doen.

Je wilt geen corruptie? Wees niet corrupt, betaal niet extra om je paspoort op tijd te krijgen. Maar dan krijgen we geen paspoort. Ja, dat is dan de prijs, zet het maar op Facebook. Als iedereen weigert te betalen is het zo gebeurd, en dan kun je verder. Als het niet van boven naar beeneden kan, dan maar van beneden naar boven. Houd je eigen omgeving schoon, ga eens met elkaar aan de slag in je wijk, als je terug bent van het vrijdag gebed. Ja, ze moeten het beamen, dat is een mogelijkheid. Aarzelend zeggen ze het, ze zijn het niet gewend. Ik citeer Kennedy en er gaat hen een lichtje branden. Ah, daar komt die slogan van Mercycorps vandaan! Daar zit veel in. Be the change you want to see in your country. Ik vertel ze dat ik het in hun vertrouwde handen laat, de verbetering van hun eigen land, de toekomst van hun kinderen. ze zijn het beste wat dit land te bieden heeft, geschoold, actief, betrokken, met een netwerk. We spreken af dat ik snel zal komen kijken in Basrah, en als ik dan geen lege plastic flessen meer op straat zie, dan weet ik: het is gelukt.

Ze moeten er een beetje om lachen, maar volgens mij gaan ze het er nog over hebben met elkaar. Wie zaait, zal oogsten.

4

Tussen de drukte van de laatste dagen in, en het veranderen van schema’s en plannen voor sommigen, vroeg W mij mee te komen en mijn camera niet te vergeten, oplettend lezertje. Op de afdeling Budgeting, waar ik maanden verbleef terwijl ik rondzwierf tussen de werkelementen, stonden A en A klaar, de oudere heren van dit project. Heren inderdaad, altijd keurig in het park. De ene A is Britser dan Brits en koestert warme herinneringen aan zijn studiejaren in Engeland. Ze hadden een cadeautje voor me. Waar die normaal in grote dozen zitten met prachtig papier, was dit cadeautje klein genoeg voor een envelop. Daar zat ook een brief in, speciaal versierd voor de gelegenheid, en ontroerend lief. Daarbij een prachtig rood tasje dat dienst deed als verpakking van een ring. Echt goud, met steentjes, in Irakese stijl. De heren hadden eerst geaarzeld of het wel kon, zo’n ring, en of er in het Westen misschien niet en andere betekenis aan kon worden gegeven, maar ze waageden het er toch maar op. Hij zal me blijvend herinneren aan mijn goede maanden hier en aan deze twee aardige kerels.

 5

De laatste zaterdag in Basrah, tijd om weer eens even om me heen te kijken , oplettend lezertje. Dat gebeurde weinig in de koude weken, maar nu is het nog heerlijk, in de vroegte, daarna wordt het al weer aardig warm hier, en over twee weken is het gewoon weer gezellig heet. Is er wat veranderd, vergeleken met vorig jaar? Recht tegenover mij, waar ik de kleine kermis weet, staat ineens een heus reuzenrad, een echo van het nog grotere rad dat een paar kilometer zuidelijker is gebouwd in Entertainment City. De groene koepel van de buurtmoskee was vorig jaar wit. Achter het voetbalveldje wordt druk gebouwd aan een nieuw huis. De hopen gele steen slinken zienderogen. Het ezelkarretje doet nog steeds zijn zaterdagsronde met gasflessen, en een pick-up truck laat van zich horen, maar wat hij verkooptx85 geen idee. Onze buren hebben nu ook gepantserde autootjes met een camouflage in grijs en helderblauw. Gecamoufleerd voor wat? Waar ik niet anders zag dan een wat drassige plek bij de noordpoort, staat nu veel water, na de natte weken. En ook oost van mij zie ik ineens een flinke kreek waar voorheen een lege plek tussen de huizen was. Vanaf een GSM mast wappert nog dapper een ashura vlag, zoals op zoveel plekken. De koeien lopen in de straten als toen, en de honden blaffen nog steeds. De schepen die  nooit meer zullen varen liggen nog naast de kranen die al jaren niet meer bewogen. Hier en daar meen ik een nieuw dak te zien, of een verse muur. Op de weg naar de noord poort staan t-walls en ligt prikkeldraad. Daar neergelegd na de aanval die er was maanden terug. De wachttoren en het dak van gebouw 2 liggen er verlaten bij, sinds vorige week is het gebouw na werkuren afgesloten, uitgekeken wordt er nu vanaf andere torens.

Ik maak nog een rondje over de compound en film nog een keer alles met flipje, mijn vriendje van ZomerNachten. De vlinders zijn weer terug, nu het warmer wordt en er weer wat bloeit hier en daar. De grote libel vliegt langs, zonder zich te laten vangen. D geeft instructie over het nieuwe handwapen, een Glock 17.  Zorgvuldig legt hij uit hoe te beveiligen en hoe op scherp te zetten, en waarom je dat vooral nooit moet doen anders dan bij direct levensgevaar. De lokale PSD-ers, twee stuks, letten goed op en mogen het allemaal na doen.

In de luwte en schaduw van de noordmuur ga ik zitten lezen in Robert Fisk’s Great War of Civilisation, het boek dat mij de afgelopen maanden vergezelde, en dat verplicht leesvoer zou moeten zijn voor iedereen in het Westen die werkt in het Midden-Oosten of denkt er een mening over te moeten hebben. P, de hondengeleider, keert de schoenen nog eens om, die hij heeft gewassen voor zijn vertrek naar Baghdad. S komt langs rennen omdat de auto die zijn bagage ophaalt een dag te vroeg is gekomen.

Achter mij begint de Muezzin te zingen, van de groene koepel: Allah Akbar, God is groot. Alles lijkt rustig in Basrah.

Het gaat hier snel, oplettend lezertje. Vorige week nog vervelend koud en steeds de verwarming bij, de afgelopen dagen lekker voorjaarsachtig, en gisteren toen ik terug kwam op mijn kamer moest het raam open. Ook vandaag was het heerlijk warm, te warm voor het vestje dat ik aan had buiten. Helaas niet van kunnen genieten, want de kisten moesten ingepakt, dan heb ik morgen een hele dag lekker niks. Ook vandaag weer een afscheid, evenals gisteren en morgen. Ik zit hier dus nu in een kamer die zo kaal is als toen ik er kwam. Nog drie bladzijden in mijn dagboek en dan zit het er op.

Niet meer bij te houden, oplettend lezertje, al die ontwikkelingen hier in de regio. Ook in Irak vandaag na de preek optochten overal in het land. In Basrah waren ze op weg naar het Provincie huis maar het leger heeft dat voorkomen, nu schijnen ze een brug te hebben geblokkeerd. Voor volgende week wordt de grote optocht gepland. Hun eisen: schoon water, elektra, normale voedselprijzen. Met een budget in de biljoenen wat men nauwelijks weet uit te geven terwijl er zo veel te doen valt, is de woede te begrijpen. Hier in Basrah wilde men zonder geweld demonstreren, in andere provincies loopt het soms uit de hand. Net als in Bahrein, thuishaven van de vijfde vloot, waar ook vandaag weer door het leger met scherp op hoofdhoogte geschoten werd. Om over Libië maar te zwijgen en wat er in Iran gebeurt kun je alleen maar raden. Jammer dat dictators, zo’n blinde vlek hebben en zelden hun houdbaarheidsdatum in de gaten hebben.. We hebben in Nederland af en toe wat snelle wisselingen, maar liever elke twee jaar iets anders dan veertig jaar hetzelfde. Hoe idealistisch sommigen wellicht ook begonnen, uiteindelijk worden het allemaal dezelfde egocentrische, wrede, kribbige oude mannen, losgezongen van de werkelijkheid. 

Van alles wat met afscheid te maken heeft deze week, oplettend lezertje. Dat zal wel zo blijven tot we echt weg zijn. Zo hadden we woensdag nog een keer en gezellige maaltijd met elkaar. Hier kom je binnen lopen op het moment dat het je uitkomt, maar voor dit soort avonden gaan we samen aan tafel, die dan ook nog eens gedekt is. Door mij. Stond niet in de job description, maar iemand moet het doen. Gezellig napraten dus, wat er normaal veel minder bij is. We hadden de laatste vislunch en maakten nog even een groepsfoto me iedereen op de stoep van ons kantoor, Ali C's zomerhuisje. Vandaag was er een VTC, waarvoor mensen vanuit de provincies komen, en had collega S zijn staf allemaal over. De mannen waren zo handig om gelijk de rest dan ook maar cadeautjes te geven, je weet immers nooit wat er volgende week gebeurt. Zo ben ik nu de trotse eigenaar van een solide plastic piratenschip dat dienst doet als klok en lamp. Een vaasje, een doosje, een prachtige glazen thumbs up met een lieve brief er bij. Een door oma gebreide muts en sjaal, een friemel voor aan je telefoon of sleutel, een kruik met de babilonleeuw op de zijkant en een zwaan met een kaarsje in zijn rug. De onmisbare geschenken noem ik ze altijd. Je wist niet dat je zo nodig had tot je ze krijgt. Maar allemaal geven vanuit het hart en begeleid met hartelijke woorden dus daarom zeer waardevol. En gelukkig moet ik mijn spullen nog pakken, dus ze kunnen nog mee. Verder vertrok er vandaag alvast een collega. Ze was hier niet lang, maar gaat nog een paar maanden door in Baghdad met rapporten opstellen en corrigeren. Ik heb honderden foto’s nu met alles en iedereen op de compound, de cv’s en aanbevelingsbrieven zijn op een haar na gevild, de laatste hand wordt gelegd aan een PowerPoint die ik nog graag na wil laten voor ik vertrek. Nog even een eindsprintje trekken dus.