Een opvallende discussie in mijn lijfkrant het NRC afgelopen week. Voor mij interessant in ieder geval, oplettend lezertje. In het eerste stuk gaf Petra Stienen, Midden-Oosten expert als mening dat het wellicht nog niet opschoot met de revolutie in Egypte, maar dat het toch goed zou komen. Ze zag veel vastberadenheid, en meer politiek besef. In het tweede stuk reageerde Maarten Zeegers, ook Midden-Oostenexpert. Hij dacht dat het helemaal niet goed zou komen, de Islam had er voor gezorgd dat het in Egypte nu veel bekrompener is dan in de zestiger jaren, en dat veel meer vrouwen dan toen bedekt door het leven gaan. Dat laatste is niet te ontkennen en werd door hem als bewijs gezien dat het voorlopig alleen maar de verkeerde kant uit ging. Het was niet een achterstand in tijd, het was een essentieel gevolg van de benauwende Islam.

Dat kan waar zijn, dat die Islam nu meer of een andere invloed op het leven heeft in Egypte, en landen in de omgeving. Maar dat kan zeker ook een kwestie van tijd zijn. Ontwikkeling is geen rechte lijn, de geschiedenis gaat in golven. Wij denken dat wij nu in Nederland het meest moderne standpunt innemen op vele gebieden sind de laatste 2000 jaar, maar dat is natuurlijk maar de vraag. Wat vijftig jaar geleden niet kon, was tweehonderd jaar geleden misschien wel heel normaal (ongehuwd samenwonen bijvoorbeeld). Bovendien komt het economisch aspect bij hem helemaal niet aan de orde. Hoe kan het, dat die Islam een nu veel benauwender invlod heeft, dan zeg vijftig jaar terug? Daar gaat Maarten niet op in, volgens hem is dat inherent met dat geloof.

Er zijn studies op te zoeken die een direct verband te zien geven tussen de roklengte en de economische situatie van een land: economie achteruit, rokken omlaag. Nog zo een: land in nood, kerken vol(ler).

Zoiets zien we volgens mij in het Midden-Oosten ook. In de zestiger jaren zaten veel landen in een economische boost, het zelfvertrouwen was groot, zeker in Egypte. Sinds die tijd is er veel niet gelopen als gehoopt. De afgelopen decennia zochten velen hun heil in het buitenland, om geld te verdienen. Voor een groot deel in de Golf, waar het Wahabisme hoogtij viert. Daar zit je dan, als gastarbeider, in vaak matige omstandigheden. Geld te verdienen en sparen voor thuis. Dan is de link met de moskee zo gelegd, en daar hoor je wat er allemaal ten grondslag ligt aan het feit dat jij nu niet thuis bent. Een reden die je wel of niet kunt geloven, maar wie biedt een alternatief?

Ik ben misschien een aartsoptimist, en ik ben zeker geen Midden-Oosten expert. Ik ben zelfs niet zo heel erg gecharmeerd van het werk van Petra Stienen. Maar ik deel wel haar optimisme over Egypte, en om dezelfde redenen: ik heb te veel jongeren ontmoet, die onverzettelijk zijn in hun streven naar een beter leven. Brood, vrijheid en sociale gerechtigheid. Voor henzelf, voor hun kinderen. Het komt goed.

Ik zag gelijk dat hij bijzonder moest zijn, die vlag. Een week in de nieuwe revolutie van november stond hij, trost maar duidelijk al vaak gebruikt, bij een tent voor de Mogamma. Als de jongelui uit die tent ergens heengingen, ging de vlag mee. Hij moest dus betekenis hebben, oplettend lezertje, meer dan zo maar een vlag, die overal op het plein te koop zijn. Tot ik hem, terug in Holland, tegenkwam in een televisie documentaire, wist ik niet wat die vlag betekende. De zuster van Mina Daniel nam die vlag en liep er mee naar een nieuwe muur in Mahmoud Street, en schreeuwde de machthebbers haar woede in het gezicht. Haar broer kwam om bij de Maspero rellen in oktober, en overleefde die niet. Vervolgens wilde het regime hem de schuld van die rellen in de schoenen schuiven. Van slachtoffer naar dader. Dat pikt natuurijk niet iedereen, en zeker niet Mina’s vrienden en familie. Dus dit is zijn vlag, Mina’s vlag, die trots op zijn stok is waar de activisten zijn. Om het regime te laten zien, dat je mensen kunt vermoorden, maar niet de geest van verandering en vernieuwing die nu rondwaart op het plein en in het land. Niet bij iedereen, niet overal, maar genoeg. Die vlag is vast vandaag op het plein geweest. De activisten waar ik gisteren over blogde, zijn gisteravond vrij gelaten. Maikel Nabil leeft nog, en heeft niets van zijn geest en strijdlust ingeboet. Er is maar een weg voor het regime. Iedereen weet dat, zij zelf ook, denk ik. Maar ze willen het nog niet geloven.

Morgen is het een jaar geleden dat in Egypte de revolutie begon. Eerst in Suez, als demonstratie, maar bij de eerste dode realiseerde men zich daar dat het meer was dan dat. Wat is er bereikt? Mubarak staat terecht met veel vertragingen. Politieagenten die beschuldigd zijn van de dood of mishandeling van demonstranten werden vrijgelaten of mochten op borgtocht naar huis. Maikel Nabil zit al 10 maanden vast, at niet, kreeg nauwelijks medische behandeling, heeft een cel van een meter in het vierkant. Bijna 2000 activisten kregen afgelopen zondag een pardon, maar worden toch nog niet vrijgelaten. De arrestaties gaan door, de corruptie is niet aagnepakt, het leger heeft nog steeds 30 % van de economie in handen. Er wordt met excessief geweld opgetreden tegen activisten en demonstatenten. Het geweld tegen vrouwen is niet verminderd, de armen zijn nog steeds arm.

Niets bereikt dus? Ja zeker wel. De angst is weg, de geest is echt uit de fles. Er wordt, ondanks het geweld van staatswege, nog steeds gedemonstreerd. Er wordt actie gevoerd, geschreven, geblogd en er zijn talkshows op tv. Er wordt gediscussieerd, door links en rechts, door oud en jong, door mannen en vrouwen, door meer en minder conservatieve moslims, door meer en minder conservatieve Kopten, door seculieren en liberalen. Er is hoop, er is vertrouwen en er is vastberadenheid. Er is een parlement dat door 70 % vanbevolking wordt gesteund, bij een opkomst van ruim meer dan die helft die wij hier niet halen.

Het zal nog even duren voordat er gelijke rechten zijn en corruptie is teruggedrongen. Het al nog even duren voordat werk beschikbaar is voor degenen die goed opgeleid van school komen. Het zal nog even duren voordat niet 40 % onder de armoede grens leeft. Het zal nog even duren, maar het is begonnen, en het zal voorlopig niet stoppen. Een kaarsje op de taart, wat het feestje brengt morgen: niemand die het weet. Maar uiteindelijk zal dit moeten leiden tot wat men vroeg vorig jaar: brood, waardigheid, sociale rechtvaardigheid. Niet meer, niet minder.

.

Wat er ook van wordt, vandaag was een historische dag, oplettend lezertje. De eerste bijeenkomst sinds tijden van een parlement in Egypte dat in redelijk vrije verkiezingen werd verkozen. De verdeling van de zetels er dan ook naar; partijen die lang werden onderdrukt hebben met elkaar zo’n 70 % van de stemmen. Bij die eerste bijeenkomst moetsen voorzitter en vice-voorzitter worden gekozen.Dat lukte uiteindelijk ook, het wordt een Moslim Broeder. Een lid van de meerderheid. Nieuw ook: men kan nu de parlementaire debatten volgen per live uitzending op het kanaal waar voorheen Nile Drama 2 op uitzond. Prima, volgens mij, maar via Twitter hoor ik ook commentaar: laat ze gewoon aan het werk gaan, zonder met een show bezig te zijn. De camera’s konden niet verhinderen dat sommige splinternieuwe leden de bijeenkomst slaapverwekkend vonden Op de foto die ik hier doorlink ziet u dat er in ieder geval flink gekeken wordt nog, door het publiek.

Er wordt geroepen om een systeem waardoor de kiezer ook kan zien wie er aanwezig is bij de vergaderingen, en men het stemgedrag kan volgen. Dat laatste vooral lijkt me nuttig, zouden we hier lokaal ook moeten doen. Als iedereen dan maar blijft volgen, komt het vanzelf goed, met elk land. Niets zo goed voor de democratie als mensen laten zien waar iedereen mee bezig is, en wat beloftes waard zijn. Ter illustratie nog maar twee graffiti afbeeldingen. Overmorgen is het de eerste verjaardag van de revolutie. De neiging om weer naar Cairo te vertrekken is groot, maar ik ben bang dat ik dan helemaal niet meer terug kom.

Nog vijf dagen, dan begint men in Cairo te herdenken dat het een jaar geleden is dat de revolutie begon. Ik schreef hier al eerder dat er drie dagen feest zijn georganiseerd door het SCAF. Vandaag was er een flinke bijeenkomst op het Tahrirplein, en werd opgeroepen tot meedoen aan demonstraties volgende week. Niet die officiële, maar die vragen om een uitvoeren van de revolutie. Daar is namelijk nog weinig van terecht gekomen. Gisteren zag ik een online versie van een krant met zware kritiek op Tantawi, vandaag was die krant onherkenbaar veranderd. De complot theorieën zingen weer rond, censuur, zelf censuur, een stille coupe? Wie het weet mag het zeggen. Wat ik wel weet is dat, ongeacht wat er volgende week gebeurt, er grote groepen zijn die het niet op zullen geven. Die door zullen gaan tot de revolutie echt begint, met een aftreden van het regime, met een verbetering van de situatie in Egypte. Zij laten zich niet meer met een kluitje in het riet sturen en zijn bereid arrestatie, verwonding of dood te riskeren om hun doel te bereiken. De geest ging vorig jaar uit de fles, de angst werd doorbroken. Dat zal voorlopig niet ophouden.

Hierboven een nu verdwenen schildering met vele gezichten van bekende activisten en leden van het regime. Links onderaan in blauw Allaa, die nu voorlopig op vrije voeten is en de tijd die hij miste met zijn tijdens zijn gevangenschap geboren zoon in kan halen. Zijn zoon die Khaled heet, vernoemd naar die jongen uit Suez, die de lont in het kruitvat was met zijn gewelddadige dood.

Hieronder nog een plaatje van degene die wel verdween: Mubarak. Inmiddels is hij vervangen door Tantwai, in het regime, en als graffiti.

U weet het al lang, oplettend lezertje: er werd gericht op hoofden en ogen geschoten tijdens de laatste troebelen op en rond het Tahrir plein in Cairo. Dus overal doken ooglapjes op. Soms nodig, soms als steun- of protestbetuiging. De leeuwen op de brug, de beelden van Nagieb Mahfouz en Oum Kalthoum en heel veel afbeeldingen kregen een ooglapje. Hierboven zo’n beeld van de leeuw in de Egyptische vlag. Hieronder nog een stukje van de lange tekening in Mohammed Mahmoud Street.

Op een dag dat er weer vechtpartijen waren op Tahrir, er tenten in brand werden gestoken en er stenen en stokken werden gebruikt, hier een foto uit rustiger tijden. SCAf is nog zeer wel in staat de zaak te verstoren. En hieronder een foto van een muurschildering met een hoop tekst, waar volgens mijn beperkte kennis van het Arabisch iets wordt gezegd over de politie. Wie weet wat mag het zeggen.

Wij verwachten hier van de media dat ze ons informeren, bij voorkeur onpartijdig. Dat is natuurlijk nooit helemaal zo, vaak is in berichtgeving wel sympathie of afkeer van iets te merken. In het journaal willen we dat niet, in opinieprogramma’s mag het, bij de achtergronden van het nieuws verwachten wij objectiviteit en feiten. Althans, ik verwacht dat, en wat daaraan niet voldoet, daar kijk of luister ik niet veel naar, of lees ik niet meer.

Dat is een zegen, oplettend lezertje, een luxe die niet overal verkrijgbaar is. In veel landen, oost en west, zijn kranten, radio en tv op de hand van hun regering, of zelfs in dienst daarvan. Tegenstemmen worden niet gehoord, of zelfs niet toegelaten. In Egypte heb je NileTV, die veel kanalen bezet. Nieuws en achtergronden, maar ook amusement en films, of kinderkanalen. De meeste Egyptenaren spreken Egyptisch en kijken dus naar Egyptische of Arabisch talige zenders. NileTV wordt breed bekeken. Er wordt ook breed geloofd wat er op te zien is. In het afgelopen jaar waren er bizarre beelden te zien op diezelfde zender: men zond beelden uit van een rustig Cairo, terwijl op datzelfde moment bij Al Jazeera de revolutie, met veldslagen op bruggen en pleinen live te zien was. Al Jazeera Arabisch is nu niet meer te zien in Egypte, hun Engelse zender nog wel.

Bij de aanslag op de Kopten in oktober riep de jounaal lezeres op om toch vooral het leger te hulp te komen, dat aangevallen werd door die vreselijke atievoerders. De objectiviteit is ver te zoeken, de zender wordt gezien als spreekbuis voor het regime, het oude van Mubarak en het nieuwe van de SCAF. Vorig jaar januari werd het gebouw waar de zender zetelt belaagd, en het staat nu symbool voor alles wat in de media onbetrouwbaar is. Dus kom je datzelfde gebouw, met een herkenbaar uiterlijk, vaak op de muren van Cairo tegen. Of kwam, moet ik zeggen, omdat veel verwijderd is. Of zal je tegenkomen, omdat ik vermoed dat er wel weer nieuwe geplaatst gaat worden. Hier twee foto’s uit mijn graffiti voorraad, die de media als onderwerp hebben. Het bovenste geeft dat Maspero gebouw weer, met een wasmachine ipv een opbouw, met het woord brainwashing er onder. De onderste hoeft heelmaal geen uitleg. PInokkio op tv, met een zeer lange neus.

Een van de kandidaten voor het presidentschap schijnt zich terug getrokken te hebben uit de race. El Baradei vertrouwt niet op de veranderingsgezindheid van de huidige machthebbers, de SCAF, als we de berichten kunnen geloven. Dat hij dat niet doet is opzicht niet zo verwonderlijk, veel verbetering heeft het SCAF niet getoond. Tantwawi is bij de revolutionairen en activisten ongeveer zo populair als zijn voorganger Mubarak. Dus hing hij er in november zo bij op het plein. Hieronder nog een stuk van de mooie mural in Mohammed Mahmoud street die verdwenen is.

Overal op de wereld zitten tegenwoordig mensen in tentjes in de stad, om te laten zien en horen dat ze het niet eens zijn met aspecten van hun regering. Opvallend genoeg worden ze vaak met geweld verwijderd, ook in ons Vrije Westen. Maar de eerste tentjes stonden op het Tahrirplein, en even dachten we dat die wijze van actievoeren regimes kon doen vallen. Mubarak stapte inderdaad op, of werd opgestapt. Het regime erachter staat nog, dictators regeren niet alleen. De (inmiddels verwijderde) graffiti op deze muur laat nog even zien waar Occupy begon, en hoe Anonymous ook in Egypte actief is.