De keren dat ik de Nederlandse Ambassade passeer is het daar een toonbeeld van rust, oplettend lezertje. Geen pantserautootjes en de enige mens die ik er een keer zag was de tuinman die de stoep schoon spoot. Niet bij alle Ambassades is het zo rustig. Bij de Belgen staan af en toe mensen voor de afdeling verblijfsvergunningen. Bij de Duitse Ambassadedie met scheermesdraad is omgeven, en waar nu weer een paar autootjes voor de deur staan en wat soldaten, is het op een werkdag altijd druk. Er staat meestal wel een man of vijftig netjes in de rij te wachten. Die mensen willen weg, naar Europa. Voor studie soms, maar ook voor werk, tijdelijk of permanent. Veel Tunsesiers zouden vertrekken als ze de kans kregen maar die kans krijgen ze niet veel. Toegang tot Europa is lastig. Ik ken een geval van iemand die het zes jaar lang probeerde, tot hij in Duitsland een baan kon krijgen en de bijbehorende verblijfsvergunning. Voor degenen die echt weg willen, omdat ze hier geen toekomst zien, nauwelijks een heden hebben en die toch zo’n kans niet krijgen, is er altijd nog de wanhoopspoging. In bootjes via Italie (Sicilie ligt maar 200 km hier vandaan) verder Europa in. Soms gaat dat fout met zo’n bootje, en vergaat het. Dan zijn ze echt weg.

Er wordt wat afgedemonstreerd, oplettend lezertje. In Spanje staan ze regelmatig op straat, de Grieken zitten niet veel binnen, en ook in deze streken wordt of is het onrustig. Zelfs in Jordanië gaat men nu de straat op. Er is hier in Tunesië, in verschillende steden, een demonstratieactie gaande om aandacht te vragen voor geweld tegen vrouwen. Vrouwen in het hele Arabische gebied vragen aandacht voor hun positie en eisen gelijke rechten in de actie “The Uprissng of the Wormen in the Arab World”. Over het Tahrirplein schreef ik hier al, en u zit natuurlijk ook voortdurend aan het toestel, om te horen hoe het afloopt daar. Maar ook zonder die vrouwenacties is het in Tunesië af en toe onrustig. In Siliana vraagt men om het aftreden van de Gouverneur, en kwam het tot geweld tussen demonstranten en politie, werd er gebruikt gemaakt van traangas. De reden: men vindt dat er niet voldoende gedaan wordt om het gebied te ontwikkelen en dat hun provincie niet voldoende budget krijgt vanuit de centrale regering. Daar houden ze de gouverneur verantwoordelijk voor, als vertegenwoordiger van diezelfde centrale regering. Veel internationale aandacht krijgt dit soort acties niet in het geweld van de eurocrisis, Syrië, en wat er verder in de wereld mis gaat. Maar het laat zien dat ook hier in Tunesië de strijd nog niet gestreden is, de inwoners nog lang niet tevreden zijn met de situatie en niet  van plan zich er bij neer te leggen. De nieuwe constitutie, de nieuwe verkiezingen, zij moeten meer duidelijkheid brengen over de koers van het land. Leven tussen hoop en vrees voor velen. Er zijn nu blokken gevormd, zodat de versnippering die de oppositie de overwinning kostte in ieder geval bestreden wordt. Of het voldoende is om diezelfde oppositie te laten winnen? Een van mijn vrienden hier heeft er een hard hoofd in, hij denkt dat de grootste partij de grootste blijft, en daar is hij niet blij mee.

Ik zit dan wel in Tunesië, oplettend lezertje, dat wil niet zeggen dat ik niet met argusogen volg wat er in Egypte gebeurt. Dat is veel momenteel, de pleinen stromen weer vol. Begonnen de demonstraties vorige week als herinnering aan de gewelddadigheden vorig najaar november, daaroverheen kwam het decreet van Morsi.

Terwijl de wereld vol ontzag toekeek hoe hij bemiddelde tussen Israel en de Palestijnen, verordonneerde hij thuis doodleuk dat al zijn besluiten onherroepbaar waren, en hij onschendbaar, daarmee parlement en rechers buitenspel zettend. Tijdelijk, dat begrijpt u, en dat alles om de revolutie te redden. De Egyptenaren hebben daar zo hun eigen menig over, en de rellen gingen dus naadloos over in goed georganiseerde demonstraties de afgelopen dagen. Vandaag, op een dinsdag, dezelfde dag als de verkiezingen, stroomt het Tahrir plein vol van alle kanten, staan het centrale plantsoen weer vol tenten, is de sit-in weer van kracht, leiden verschillende oppositieleiders marsen naar het centrum, en is het ook in andere steden onrustig. De MB aanhangers blijven in Cairo thuis, elders laten ze wel hun aanhankelijkheid blijken aan Morsi en zijn besluiten.

Maar anderen hangen hun traangasmasker om, laden hun telefoon, winden een doek om hun hoofd en gaan naar het plein. In de hoop dat het zonder geweld zal verlopen, maar in de wetenschap dat zelden zo is. Er zijn weer honderden journalisten actief, veel Nederlanders ook dit keer, sneller dan toen. Dus voor wie het op de voet wil volgen: naar Twitter. Vrienden van toen vroegen mij al om te bidden voor hun veiligheid.

Laten we hopen dat Morsi het snapt, dat hij werkt aan de eisen van de de demonstranten, onder andere voor een beter Ministerie van Binnenlandse Zaken, verantwoordelijk voor de politie. Want daarmee, met die politie en andere veiligheidstroepen is het nog droevig gesteld, zoals we vorig jaar konden zien, toen demonstranten over straat werden gesleurd. Ook nu zijn er weer horrorstories van mensen die werden opgebracht en daarna in elkaar getrapt, foto’s van mensen met vreselijk wonden door de rubberkogels en de hagel die wordt geberuikt, buiten de traangasgrananten.. De mensen wilden de val van het regime, ze kregen een nieuwe president. De rest zit er gewoon nog vaak, in Egypte, in Tunesië, en bij ons.

Werk, daar gaat het voor een belangrijk deel om, oplettend lezertje, in de Arabische lente. Werk en veiligheid.

Met de veiligheid is het nog droevig gesteld. Geen enkele nieuwe regering is in staat gebleken de veiligheid van vrouwen op straat te vergroten. Geen enkele nieuwe regering heeft er voor kunnen zorgen dat je als arrestant niet gemolesteerd wordt door de politie. Geen enkele nieuwe regering heeft er voor gezorgd, dat je niet zo maar zonder aanleiding opgepakt kunt worden omdat je op de verkeerde plek was. Kinderen worden momenteel opgesloten bij bosjes in Egypte. Ze zijn natuurlijk ook vaak op de verkeerde plek, het geweld werkt aanstekelijk en heeft voor velen een grote aantrekkingskracht. Als je niets beters te doen hebt, als je niet naar school gaat of geen werk hebt, kun je net zo goed een potje mee rellen ergens op een plein.

Want werk, dat is er ook niet genoeg, ik schreef het al eerder.

Maar zelfs als je werkt ben je nog niet zeker van een behoorlijk bestaan. De salarissen voor de doorsnee baantjes, ergens in een winkel of in een ziekenhuis of bedrijf aan de schoonmaakt, in de constructie, levert meestal niet meer op dan tussen de 500 en 600 dinars. Dat is dus zo’n 250 tot 300 Euro. Dat is niet genoeg, en er zijn mensen die nog minder verdienen. Veel mensen zoeken er dus een klus bij. Je werkt op een ministerie en je installeert thuis bij mensen de schotels en decoders. Je bent docent op de universiteit en je zoekt je suf naar mensen om les te geven, want de kachel rokend houden als ambtenaar is haast niet mogelijk. Iedere keer al ik me verbaas over hoe goedkoop iets is, zoals een kwartje voor een stokbrood, realiseer ik me dat datvoor mij zo is, maar voor de gemiddelde Tunesier niet. Die sappelt om rond te komen. Alles wat niet dagelijkse levensbehoefte is, of niet gesubsidieerd, is net zo duur als bij ons of duurder. Auto’s zijn zeer duur, en voor Tunesiër is de benzine ook behoorlijk aan de prijs. Het brood is nog goedkoop, maar de melk is zeer veel duurder geworden. De regering is van plan de algemene subsidies, die ook aan rijken ten goede komen, te schrappen, om met het uitgespaarde geld aan banen te kun werken. Men wil zo’n 23.000 ambtenaren extra aan nemen. Geen idee wat die gaan doen, en of dat nu echt de goede oplossing is tegen werkloosheid. Maar het kan in ieder geval snel, en de verkiezingen staan weer voor de deur.

Ondertussen werken de mensen hier hard om rond te komen. Voor de rest sluiten ze een lening af bij de bank, vaak meer dan ze ooit kunnen terugbetalen.

Stonden we vanmorgen op het plein, te wachten op de bus, oplettend lezertje, vertrok er net een groepje mannen met protestborden en banieren. Veel lawaai, meer borden dan mensen, maar waar het over ging? Volgens een Tunesiër die het van veilige afstand gadesloeg ging het om mannen met baarden. Hij gebruikte daarvoor een gebaar, geen woord, en hij spuugde bijna op de grond toen hij het zei. Geen democratie hier, blafte hij, wij zijn Arabieren, wij kennen dat niet, het werkt hier niet. De mannen trokken de Avenue op, waar het nog stil was op dit uur, ze werden ruim overtroffen door de oproerpolitie die daar stond voor de zekerheid.

Ze studeerde Arabisch, oplettend lezertje, dat leek haar wel wat. Wat ze er mee zou doen, geen idee. Maar haar laatste jaren studeerde ze in Damascus, en bereisde van daaruit het hele gebied. Syrië, Jordanië, Libanon, en af en toe Iran. Treurig in Engeland was er geen werk, maar om nu thuis te blijven zitten niksen, nee dat leek haar niks. Dus nu heeft ze een internship bij een NGO, iets met verkiezingen. Ze verdient niets, dus  ze slaapt bij iemand op de bank, deze zes maanden. Daarna ziet ze wel weer.

Gisteren iemand opgehaald vanaf het louage station, geluncht, gewandeld, een documentaire gezien op het festival, oplettend lezertje. De documentaire van een Tunesische filmer: La Pain de ma Mere, was gedraaid in dat buitenaardse gebied rond Toujane, waar ik vorige week doorheen reed. Met een sfeer die prachtig weergaf wat ik daar dacht gezien te hebben. Daarna nog een pizza, en naar het tuinhuisje. Ontbijtje buiten de volgende dag en snel weer inpakken voor de volgende trip. Voor je het weet zit je met tien nationaliteiten weer in de bus, op weg naar plekken waar ik al was. Dat krijg je er van als je het bronwater drinkt in Kaioruan, dan kom je terug, en ze vertellen er niet bij hoe snel je terug komt. Dus alles wat ik de eerste miste kan ik nu gaan zien, en dan weer een Romeinse site, een picknick. Enfin, inmiddels kent u het recept. Lijkt het wellicht saai en meer van het zelfde, het gezelschap is zo divers, we ontmoeten zovel mezen, we hebben zulke prachtige gesprekken, onze Tunesische vrienden zijn zo gastvrij, dat hat nooit verveelt. En als kers op de taart heeft het hotel een hammam waar we een uurtje konden zweten en ontvellen na deze dag. Morgen weer vroeg op weg, want uitlopen doet het wel, met zo’n groep individualisten. De site zag ik eerder, maar nu is er hopelijk zon.

Het blijft verbazen, oplettend lezertje, het afval overal. Toen ik met mijn wandelclubje door een bosgebiedje hier liep, met prachtig uitzicht, liepen we af en toe door regelrechte dumpen heen, en net als je dacht dat er een schoon stukje was, dan lag er weer een pc ergens onder een struik. Was dat altijd zo erg? Nee, dat is met de revolutie erger geworden. Veel vuilniswagens zijn afgefakkeld toen, en nog niet vervangen wegens gebrek aan geld naar men zegt. Maar dan nog is dat geen verklaring voor wat je hier soms aantreft. Ik sprak er over met een Tunesier, die zijn landgenoten dat in de schoenen schoof: geen gevoel voor verantwoordelijkheid, geen burgerzin. Hij zelf kocht een afvalemmer voor bij de deur, en drong bij zijn buren aan het zelfde te doen. Dan is het tenminste netjes zolang er niemand komt om het op te halen. Bij mij in de lange straat zie ik dat bij twee, drie mensen, veel anderen houden het binnensmuurs en brengen het in kleine porties weg.  Lastiger als je in hoogbouw woont, net als bij ons, maar afgelopen week zag ik ergens bij mij in de buurt een half perk onder de zakken afval, over langere tijd gedumpt. En dit is een dure buurt, met ambassades, bedrijven, grote villas en dikke auto’s achter de deuren van de oprit. En dus ook heel dikke katten.

Die burgerzin moet dus nog behoorlijk aan getrokken worden. Maar helemaal hopeloos is het niet, er zijn af en toe initiatieven van mensen die het heft in eigen hand nemen en niet wachten op de overheid om hun situatie of die van anderen te verbeteren. In La Marsa stond afgelopen weekend een tentje waar je jassen en schoenen in kon leveren, om aan schoolkinderen te geven van dorpen waar ze lang en ver moeten lopen om hun school te bereiken. In de winter die hier koud is, zeker in de berggebieden, geen pretje. Wat ingeleverd was, zag er allemaal nieuw en degelijk uit. Mijn juf  Frans is actief voor kinderen die verlaten zijn, wat veel voor komt. Allemaal druppels, die hopelijk hun uitwerking niet zullen missen, en anderen zullen inspireren ook verantwoordelijkheid te nemen voor hun eigen omgeving, land en toekomst.

Hoe gaan die dingen, oplettend lezertje, je bent in de stad, bezoekt nog wat bezienswaardigheden met iemand, belt iemand anders voor een afspraak ‘s avonds in de stad. De Carthago Filmdagen zijn hier vorige week losgebarsten, met een zeer gemengd programma. Films overal vandaan, dit jaar met veel aandacht voor Afrika. Ik had mijn oog laten vallen op de film de Professor, Tunesische inzending. Toen ik daar met mijn medekijkster aankwam, bleken de kaartjes al sinds die middag vier uur uitverkocht. Er stond nog iemand die teleurgesteld was, en we kwamen in gesprek over welke film waar draaide. Op mijn lijstje ston de film Tahrir, en dat lijstje delen we. Daar aren gelukkig nog kaartjes voor en omdat alles hier te laat begint waren we precies op tijd.

En herinnering aan vorig jaar voor mij, veel kwam terug, hoewel de film natuurlijk ging over januari 2011 en niet over november 2011. Daarna nog even de boulevard op voor een kopje koffie of thee, het was nog vroeg, de film begon om zes uur. En dan vind ik het wonderbaarlijk dat je dan een vriend langs ziet komen. Ook op weg naar een film. Even samen wat gedronken, hij naar zijn film. Degenen met wie we de film en een drankje deden bleek een kapitein, die het land in 92 verliet en nooit meer terug was geweest. Nu, na de revolutie kwam hij weer kijken maar meegevallen was het hem niet.

Het zijn ontmoetingen als op zo’n dag als vandaag, waarin ik optrok met vier mensen langer of korter, die ik hier heb ontmoet, die allemaal een ander vaderland hebben, die oorspronkelijk geen van allen dezelfde taal spreken. En dan toch langer of korter met elkaar een goede en zinvolle tijd doorbrengen.

Vandaag de laatste les van mijn Franse juf, oplettend lezertje. Ze had wat krantenartikelen voor mij uitgeknipt die ze van betekenis vond. Over de hongerstakers sprak ik al op Facebook.

Maar deze week bleek een van de hongerstakers die overleed een leerling van mijn juf Arabisch te zijn. Niet haar slimste leerling, volgens haar was het een wat sneue jongen, met psychische problemen. Volgens haar worden die jongens ook aangestuurd en weten ze nauwelijks waar ze mee bezig zijn en waar ze voor staan. Makkelijke zondebokken voor de machten en krachten die hun eigen agenda hebben.

De oudste van de twee was 28, de jongste 21, hun leven is voorbij, en de rest gaat gewoon door met flinke verhalen ophangen en mensen ophitsen.

In het krantenartikel de mededeling dat de regering niet zou zwichten voor de hongerstakingen en dat de rechtszaak gewoon plaats zou vinden en de arrestanten niet zouden worden vrijgelaten. Daar is ook geen aanleiding voor natuurlijk. Maar gezien de rol men hier toe bedeelt aan de Salafisten en de invloed die zij uitoefenen op de grootste regeringpartij blijkt dat voor velen toch erg mee te vallen.

Een ander klein berichtje: Sinds de revolutie vorig jaar, hebben veel mensen last van depressies. Hun situatie was slecht voor de revolutie, ze waren wanhopig en de revolutie was hun poging verbetering voor hun lot te krijgen. Nu merken ze dat er nog bitter weinig veranderd laat staan verbeterd is. Ze hebben nog steeds geen werk, nog steeds nauwelijks genoeg om van rond te komen. Ze zijn nog steeds niet zeker, en ze zien ook nog geen veranderingen. Veel mensen verliezen nu, na de euforie van de revolutie definitief de moed. 14 Mensen per maand plegen hier zelfmoord, en er wonen een derde minder mensen dan bij ons.

Daarboven een ogenschijnlijk tegengesteld bericht: in 4 uur tijd waren er 153 nieuw Peugeot 208’s verkocht. Auto’s zijn hier veel duurder dan bij ons, de belasting is zeer hoog. De salarissen zijn zeer laag, dan is zo’n verkoop verrassend zou je denken. Maar het is niet tegengesteld. Als je niet lekker in je vel zit, als je je eigen situatie niet hoopgevend vindt in tijden van tegenslag, dan wil iets nieuws kopen tijdelijk soelaas bieden. Dus je ziet er geen gat meer in en je hebt geld: je koopt een nieuwe auto. Je ziet er geen gat meer in en je hebt geen geld: je maakt er een eind aan.

Hier valt hier nog veel te doen.