Om maar met de deur in huis te vallen: ik doe vrijwilligers werk. Al vrij lang. Ooit naast part-time betaalde functies. Dat begon vrijwel direct nadat ik mijn meer dan full-time betaald werk stopte. Waar deed ik dat vrijwilligerswerk? Bijna overal waar ik lid was en ervoor gevraagd werd, zou een leuke samenvatting zijn.

Er waren jaren dat ik in zeven besturen zat, naast een ochtend per week lesgeven
en een dag per week presentaties op scholen verzorgen. Nu heb nog maar drie vrijwilligersfuncties. Samen is dat zoveel werk, dat ze soms op elkaar moeten wachten voor ik aan bepaalde klussen toekom. 20 Uur per week is doorsnee, en soms haal ik het dubbele, als er bijvoorbeeld een evenement geregeld moet worden. Dat werk beperkt zich niet tot vergaderen en bewaken, het is breed en houdt van alles in. Soms lig ik er wakker van.

Waarom doe ik dit, geheel zonder vergoeding? Omdat ik dat waar ik me druk om maak de moeite waard vind, terwijl het door de (lokale dan wel nationale) overheid niet wordt gedaan. Het is fijn als dat werk ergens toe leidt, en dat doet het meestal. Veruit het meest vervelende en meest energievretende onderdeel van die vrijwillige klussen: het zoeken naar geld om dingen mogelijk te maken. Het lukt, maar het stopt nooit.

De voldoening haal ik uit de resultaten, als die er zijn. Wat waren voor mij redenen met sommige vrijwillige klussen te stoppen?

Als de sfeer niet goed was.
Als het resultaat er niet was.
Als betaalde nieuwkomers goedlopende zaken veranderde in stilvallende zaken en daarna de vrijwilligers vroegen mee te denken hoe de zaak weer vlot te trekken, om vervolgens niets te doen met de inbreng.
Als mensen denken dat ze personeel hebben, onbetaald, dat ze kunnen koeioneren.

Of een combinatie van deze zaken.

Ik kan stellen dat ik een ervaren vrijwilliger ben, die niet gauw opgeeft. De laatste tijd vallen me wel wat zaken op, hier in mijn stad, waar net een groot evenement heeft plaatsgevonden. Een stad waar we vergeleken met de rest van ons land altijd gezegend waren met heel veel vrijwilligers in een handige leeftijd. Zeg tussen de 50 en 70. Jong gepensioneerden, waar de kinderen en de baan geen tijd meer vraten, de noodzaak tot betaald werk afwezig was, en het vrijwilligerswerk voor het opscheppen lag in alle sectoren.

Niet dat ze stopten met die 70 jaar, ze gaan vaak door tot ze omvallen. Maar met een veranderende maatschappij neemt dat aanbod af. Er wordt langer doorgewerkt. Daarna wil men er op uit, de wereld ligt open. Dan is verkeer regelen tijdens een sportevenement niet meer zo aantrekkelijk. Dan is de kantine bemannen te lastig. Dan is plaatsnemen in een bestuur een verplichting waar niet iedereen op zit te wachten met het huidige snelgroeiende woud aan regelgeving.

Minder aanbod dus, voor al die clubs en stichtingen en verenigingen die de dingen doen die het leven zo aangenaam maken. Het is dus nog meer zaak zuinig te zijn op je vrijwilligers, Ze serieus te nemen en met respect te behandelen. Dus is het voor de overheid zaak ze zo goed mogelijk te accommoderen. (En nee, dat doe je niet door een bank voor je karretje te spannen, of een betaalde fondsenjager wat kruisjes te laten zetten).

Ooit stopte ik met een klus toen die werd vergeven aan een commerciële organisatie, die geld ging verdienen aan mijn onbetaalde vrijwilligerswerk. Ik zie dat die constructie steeds vaker wordt gebruikt, vrijwilligers in dienst van organisaties die (veel) geld krijgen om zaken te organiseren. Kennelijk niet genoeg geld om iedereen te betalen, maar een aantal mensen aan de top houdt er in ieder geval genoeg aan over om zich druk te maken.

Het minste dat je dan kunt doen is je vrijwilligers netjes behandelen, ze het gevoel geven dat ze gewaardeerd worden, rekening houden met hun wensen en mogelijkheden. Niet alleen omdat dat is zoals je altijd met mensen om hoort te gaan, maar ook omdat je wil dat ze die klusjes nog eens voor je klaren in te toekomst.

Mensen dus lang in onzekerheid houden of ze nodig zijn: niet handig.
Mensen meer belasten dan redelijkerwijs verwacht mag worden: niet handig.
Mensen een vuile of onveilige of ongezellige werkomgeving bieden: niet handig.
Mensen steeds laten verkassen van plek omdat anderen kennelijk belangrijker zijn: niet handig.
Mensen problemen op laten lossen die jij hebt veroorzaakt als betaalde organisator: niet handig.
Je bemoeien met de vrijwilligerstaken omdat je even niets omhanden hebt: niet handig.
Mensen uitnodigingen voor vrijwilligerswerk, die in een afhankelijke positie zitten en geen nee durven zeggen: niet handig (en schoftig, maar dit terzijde).
Geen rekening houden met aangegeven beperkingen in tijd of fysieke mogelijkheden: niet handig.

Maar wat helemaal niet handig is: zo tegen je vrijwilligers te keer gaan dat ze in tranen uitbarsten en geen enkel initiatief meer durven te tonen daarna. Denk je dat de jonge vrijwilliger die dit gebeurde, terwijl die dacht een paar leuke dagen mee te maken, zich nog eens meldt? Die zou wel gek zijn.

Alle bobo’s van alle organisaties die het afgelopen evenement met elkaar gaan evalueren hoe succesvol het wel was, en zichzelf en elkaar op de schouders kloppen, onder het genot van een drankje, laten die zich eens afvragen: zien we de stille werkers wel genoeg? De mensen die wel mogen bedienen, maar nooit worden bediend? De mensen die wel mogen begeleiden, maar zelf niet worden begeleid. Die welkom mogen heten, maar zelf niet welkom worden geheten?

En kijk dan gelijk even wie je allemaal uitnodigt om onbetaald te genieten van iets waar anderen voor moeten betalen. En nodig daar dan eens de volgende keer vrijwilligers voor uit, in plaats van je collega-bobo’s.

Ik gebruik sinds enige tijd kauwtabletten die sinds heel kort niet meer vergoed worden. De ziektekosten rijzen de pan uit, er moet iets gebeuren.

Toen ik afgelopen weken een nieuwe portie op kwam halen, viel mij op dat ik een andere verpakking meekreeg. De apothekersassistente keek mij opgewekt aan en zei: “ We denken graag met u mee, u moet ze nu zelf betalen, en dus hebben wij een goedkoper merk geleverd. Dat scheelt u geld”. Hoe kun je weerstand bieden aan zoveel vriendelijkheid? Ik bedankte hartelijk voor dat initiatief, en zei te hopen dat dit goedkopere merk net zo lekker zou smaken als dat duurdere. Je eet ze immers elke dag. Dat wist ze uiteraard niet.

Al bij het naar buiten lopen bedacht ik het volgende:

Als die apothekers in Nederland nu eens, bij een goedkoper, even goed werkend middel, altijd dat goedkopere middel zouden hebben geleverd. Dat middel dat gewoon door de verzekering vergoed werd. Zouden dan de kosten voor de verzekering niet lager zijn gebleven? Zou het zo kunnen zijn, dat als wij wat zuiniger met onze medicijnen om zouden gaan, geen ongebruikte verpakkingen weggooien (dat gebeurt, ook met pillen van 75 euro per stuk, nog in de doordrukstrip, dames en heren) als dat decades geleden eens gebeurd zou zijn. Als al die mensen met die goede opleidingen daar nu eens aan gedacht hadden, in plaats van omzet draaien of geld maken, of overdreven voorzichtigheid, of regeltjesrijderij (of soms gewoon gemakzucht): zouden we dan niet veel langer de verzekering betaalbaar hebben kunnen houden?

Want links om of rechts om: we betalen het altijd zelf. De vraag is alleen waar de grootste winsten vallen. Bij de leverancier, of bij de afnemer.

Ik ben kerstfan. Waar ik door het jaar heen houd van leeg en strak, gaan de laatste weken van het jaar mijn kitschklieren helemaal los, wil ik kerstversiering, kersetentjes, kerstgasten, kerstbrood, kerststress, kerstkaarten: het hele varken.

Vorig jaar viel mijn kerstfeest, na een al wat mager kerstjaar daarvoor qua kerstgasten, helemaal in het water. Dus dit jaar zou ik dat compenseren, kerstfeest XL stond op het programma. Alle versiering een plek geven, alle kaarten op tijd op de bus,  alle dagen gasten en een beetje over de randen, logeetje in huis, hier en daar cadeautjes, veel koken.

De kerstkaarten zijn inmiddels (we schrijven 4 januari 2023) nog niet overal bezorgd, dat worden de nadruppelaars van Post.nl. De etentjes waren gezellig, niemand werd er ziek van, er waren leuke gesprekken, het kerstgroen hield zich braaf, en vrijwel alle versiering heeft het overleefd.

En toch, en toch. Kerst was anders dit jaar.

Vrijwel ieder koor, veel reclamespots, elk kerstprogramma, iedere kerstfilm had tenminste een van de volgende nummers op het repertoire: Caroll of the Bells of So this is Christmas. Geen toeval, beiden verwijzen naar de oorlog die begin 2022 begon en voorlopig nog niet voorbij is. Er is natuurlijk altijd wel ergens oorlog en ellende, we kijken al niet meer op of om Maar nu is het dicht bij huis, de vluchtelingen lijken op ons, ze komen van binnen Europa.

Carol of the Bells werd gecomponeerd door Mykola Leontovych, een Oekraïens componist, wij zingen het in het Engels over de hele wereld. En John Lennon verwees in zijn Kerstlied naar de oorlog, die over zou zijn als wij dat wensen.

Kerst vieren, terwijl op datzelfde moment drie grenzen verderop mensen in het donker, in de vrieskou zitten, zonder water. Terwijl er op alle feestdagen slachtoffers vallen ten gevolge van de bewuste aanvallen op burgerdoelen. Terwijl er soldaten weer in loopgraven zitten. Terwijl er vele, vele tientallen doden en gewonden per dag vallen.

Kan dat wel, is dat niet wegkijken? Lukt dat wel, terwijl je je bewust bent, nog meer dan anders, van alle ellende op de wereld, niet alleen In Europa?

Het heeft alle feestdagen in mijn hoofd gezeten, zoals het steeds aanwezig is, maar ik heb het gevierd met alle mogelijke middelen. Kerst XL, zoals ik mij had voorgenomen.

Want niet vieren, vind ik, is toegeven aan het kwaad. Tegen het geweld buiten zette ik mijn kerstboom binnen, tegen de vrieskoude daar zette ik voor mijn gasten de verwarming op een acceptabel niveau, tegen het donker zette ik de vele lichtjes overal in huis, binnen en buiten.

Ondertussen hangt daarbuiten, nu al ruim tien maanden, de Oekraïense vlag. Hij slijt aan de rand, wordt gevangen door de boom naast hem. Daar blijft hij hangen, tot het vrede is. Hopelijk vóór de volgende kerst.