Als je in een dag door vier landen reist, oplettend lezertje, ga je vanzelf nadenken over grenzen. Rare dingen zijn het. Het verbaast mij altijd weer hoe snel je ziet dat je Nederland uit bent, zelfs al zijn de grenzen niet meer dan een blauw bord dat je makkelijk kunt missen. Bijna onmiddellijk veranderen er dingen. De bordjes langs en op de weg, de opschriften aan gebouwen, de bouwstijl van boerderijen en huizen om maar wat zaken te noemen. Als je zoals ik vandaag naar Straatsburg rijdt passeer je sommige grenzen een paar keer. Je weeft in en uit een land. Die grenzen van ons zijn grillig. Een flinke rivier wil wel eens een randje van een land aangeven; een verhoging, een bos, alles wat mensen op natuurlijk wijze van elkaar scheidt. Als je op de weg bordjes in het Frans ziet en naast de weg opschriften in het Duits dan weet je: hier zijn ze het lang oneens geweest, om dit gebied is strijd geleverd. Zo zijn onze grenzen min of meer organisch tot stand gekomen over eeuwen. Na de oorlog pikten wij er wat stukjes Duitsland bij bijvoorbeeld, maar daarna was het weer rustig.

In heel Europa zie je de geschiedenis af aan die grillige grenzen.

En in het hele Midden-Oosten zie je dat ook, maar dan een recentere geschiedenis. In gebieden waar geen natuurlijke grenzen zijn zoals woestijnen, en waar volken vrij rondtrekken, of dat in ieder geval eeuwen lang deden, staan nu rechte strepen in het zand. Denkbeeldig dan, kijk maar eens in de atlas. Ergens achter een tafel, ver weg vaak van het betrokken land, trokken mannen strepen om de buit te verdelen. Een taal aan de ene kant, een taal aan de andere. Een macht aan de ene kant, een macht aan de andere. Met voorbij gaan aan wat de echte taal van het land was, en wat de historische machten en krachten waren. Werkt dat? Nee, dat werkt niet. Dat werkt een tijdje, zolang je het daar voor het zeggen hebt met veel macht- en krachtsvertoon. Na de Tweede Wereldoorlog vonden we dat het anders moest, en ook de plaatselijke bevolking vond dat. Maar binnen nieuwe grenzen oude verhoudingen herstellen is onmogelijk gebleken, met alle gevolgen van dien. We plukken nu de vruchten van die kunstmatige grenzen, en dat zijn wrange vruchten, vooral voor de inwoners van de betrokken landen. Als het dan helemaal fout loopt, als men elkaar binnen of over zo’n grens naar het leven staat, dan komt de ultieme grens: een hek of een muur. Die met macht- en krachtsvertoon in stand moet worden gehouden. Dat gaat dan weer een tijdje goed, maar lang kan het nooit duren. Dat heeft de geschiedenis ons proberen te leren, maar we letten niet altijd op.